Thờ Tam- Tứ Phủ trong tín ngưỡng thờ Mẫu

Thờ Tam- Tứ Phủ chắc chắn quý vị đã từng nghe đến, vậy thờ tam phủ là thờ ai? Thờ Tứ Phủ là thờ ai. Các vị trí trên ban thờ trong điện – phủ – đền thờ Mẫu là các vị nào? Mời quý vị theo dõi những chia sẻ dưới đây của đồ đồng Lê Gia.

1. Thờ tam phủ trong tín ngưỡng thờ Mẫu

Tam là Ba, Phủ là nơi làm việc của các quan. Như thế, Tam phủ là nơi làm việc của các chư vị thần linh của ba Miền. 3 miền đó là Thiên Phủ, Địa phủ và Thoải phủ

Thiên phủ: Bao gồm các vị thần linh cai quản trên trời.
Địa phủ: Bao gồm các vị thần linh cai quản đất đai
Thoải Phủ: Bao gồm các vị thần linh cai quản sông nước.

Trong lịch sử phát triển của Tín ngưỡng Tam tứ phủ, Tam phủ là khái niệm có trước.

2. Thờ tứ phủ trong tín ngưỡng thờ Mẫu

Tứ phủ là nơi làm việc của chư vị thần linh bốn Miền: Thiên Phủ, địa phủ, thoải phủ và Nhạc phủ. Cũng giống như thờ tam phủ nhưng thờ thêm Nhạc Phủ. Nhạc Phủ: Bao gồm các vị thần linh cai quản sơn lâm

3. Bộ tượng tam tòa thánh mẫu bao gồm những ai?

Tượng Mẫu Thượng Thiên	Tượng Mẫu Thượng Thiên (Mẫu Đệ Nhất, Mẫu Liễu Hạnh): với khuôn mặt phúc hậu, áo vàng yếm đỏ cai quản vùng trời.
Tượng Mẫu Thượng Ngàn	Tượng Mẫu Thượng Ngàn (Mẫu Đệ Nhị): với trang phục áo xanh, áo vàng yếm xanh, cai quản miền rừng núi, gắn bó với con người, cỏ, cây, chim, thú.
Tượng Mẫu Thoải	Tượng Mẫu Thoải (Mẫu Đệ Tam, Mẫu Thủy): với trang phục áo trắng hoặc áo vàng yếm trắng, cai quản miền sông nước, gắn với đời sống thủy sinh, liên quan đến Thủy Tổ dân tộc Việt vào buổi đầu dựng nước.

4. Các vị trí trên ban thờ trong điện – phủ – đền thờ Mẫu

Ban thờ Công Đồng Các Quan tại đền Bà Kiệu - quận Hoàn Kiếm, Hà Nội - nơi thờ Mẫu Liễu
Hạnh và các vị thánh trong Tứ Phủ Công Đồng - Nguồn ảnh: Nhà Hát Việt

4. 1. Ngọc Hoàng

Là vị Thánh cao nhất trong đạo Mẫu, được sắp xếp với bàn thờ riêng. Tuy nhiên vai trò của vị Thánh cao nhất trong nghi lễ thờ cúng của người Việt còn mờ nhạt.

4.2. Tam toà thánh Mẫu

Đó là Mẫu Thượng Thiên, Mẫu Thượng Ngàn, Mẫu Thoải, Địa Tiên Thánh Mẫu, biểu trưng cho quyền năng sáng tạo vũ trụ, hoá thân thành Tam, Tứ vị Thánh Mẫu cai quản vũ trụ, khắp cõi trời, đất, nước và thượng ngàn.

4.3. Ngũ vị Vương Quan

Mang kiếm hay kích, trong đó trang phục của Thoải phủ màu trắng, Thiên phủ màu đỏ, Nhạc phủ màu xanh, Địa phủ màu vàng. Quan Đệ Tam và Quan Đệ Ngũ thuộc Thoải phủ, thuộc Long Vương Bát Hải.

4.4. Tứ vị Thánh bà hay Tứ vị Chầu bà

Phục vụ trực tiếp Tứ vị Thánh Mẫu. Chầu Đệ Nhất là hoá thân của Mẫu Thượng Thiên, Chầu Đệ Nhị là hoá thân của Mẫu Thượng Ngàn.

Trong Nhạc phủ cùng với Chầu Đệ Nhị còn có Chầu Lục và Chầu Bé. Còn Chầu Mười, người có công giúp Lê Lợi đánh Liễu Thăng, trấn ải Chi Lăng, nên thờ ở Đồng Mỏ (Lạng Sơn).

Chầu Đệ Tam - hoá thân của Mẫu Thoải, Chầu Đệ Tứ là vị Thánh của khâm sai Tứ Phủ, đứng đầu Địa Phủ, có khi hóa thân thành Chầu Thoải phủ, mặc áo trắng, múa mái chèo. Có khi hoá thành Thánh Mẫu Thiên phủ, mặc áo đỏ, múa quạt.

4.5. Ngũ vị Hoàng tử

Từ Ông Hoàng Đệ Nhất đến Ông Hoàng Mười. Các ông hoàng là con trai Long Thần Bát Hải Đại Vương ở hồ Động Đình. Các ông Hoàng đều gắn với nhân vật ở cõi nhân gian là các danh tướng có công cứu nước, người khai sáng đất nước. Trong 10 ông Hoàng thì có sáu ông giáng đồng, ba ông giáng thường xuyên, là Ông Hoàng Bảy, Ông Hoàng Bơ và Ông Hoàng Mười. Các Ông có phong cách giống các Quan lớn, nhưng phong nhã, vui tươi hơn.

4.6. Thập nhị Vương cô

Từ cô Cả (Cô Đệ Nhất) đến cô 12 (Cô Bé), là thị nữ của các Chầu và Thánh Mẫu. Khi giáng đồng các Cô hoá thân khác nhau.

Cô Cả là thị nữ của Mẫu Thượng Thiên

Cô Đôi là thị nữ của Mẫu Thượng Ngàn.

Cô Ba thuộc thuỷ phủ nổi tiếng y phục màu trắng múa điệu chèo đò. Chữa bệnh cứu người bằng việc ban nước uống, nhưng cũng gieo bệnh nếu làm trái ý Cô.

Cô Tư là thị nữ của Chầu Đệ Tứ.

Cô Năm thuộc Chầu Đệ Ngũ cô thường xuất hiện trong các bữa tiệc.

Cô Sáu Thượng Ngàn mặc áo chàm, đeo túi hoa, tóc cài hoa rừng, hái thuốc chữa bệnh cứu người.

Cô Chín là thị nữ của Mẫu Thượng Ngàn, nói tiếng Mán, tiếng Mường, múa đuốc soi đường, thêu hoa trên vải, cai quản Đền Sòng Sơn là nữ thần linh thiêng.

Cô thứ Mười Hai là Cô Bé Bắc Lệ, Cô Bé Thượng Ngàn, đền thờ cô tại Bắc Lệ.

4.7. Thập nhị Vương cậu

Là những người chết trẻ, từ 1 – 9 tuổi, hiển linh thành các bé Thánh. Người ta không biết rõ đầy đủ về 10 hay 12 vị thuộc hàng Cậu, họ là các phụ tá của các Ông Hoàng. Thường thì, lần lên đồng nào cũng có giá Cậu Bơ và Cậu Bé. Đó là các giá đồng với tính cách phóng túng, nghịch ngợm, quần áo kỳ cục, lời nói ngọng nghịu của trẻ con, kèm theo các điệu múa lân hay múa hèo khá sôi nổi.

4.8. Quan ngũ Hổ và Ông Lốt ( Rắn )

Thờ thần Ngũ Hổ phía dưới điện thờ Mẫu, trên điện thờ chính, có đôi Bạch Xà vắt ngang. Hổ là chúa cai quản rừng núi, Rắn là thần nơi sông nước.

Ngũ Hổ với năm con hổ màu sắc khác nhau, Hoàng Hổ trấn Trung tâm, Hắc Hổ trấn phương Bắc, Bạch Hổ trấn phương Tây, Xích Hổ trấn phương Nam, Thanh Hổ trấn phương Đông. Trong thờ Mẫu Tứ Phủ, Hổ là biểu tượng cho sức mạnh, trừ diệt ma tà, trấn giữ các phương, canh cửa ở các ngôi đền.

Bức tranh Tứ Phủ Công Đồng nổi tiếng trong hệ thống tranh thờ Hàng Trống thể hiện
một phần thứ bậc của các vị thánh trong Tín ngưỡng thờ Mẫu - kết hợp với hiệu
ứng hình ảnh đương đại trên màn hình lớn gây ấn tượng mạnh với khán giả của
vở diễn Tứ Phủ - Nguồn hình: Viet Theatre

5. Lập Điện thờ Tứ Phủ Tại Gia cần lưu ý điều gì

Việc lập điện thờ thánh, thờ mẫu hay lập điện thờ tứ phủ tại gia thường phụ thuộc vào nhiều yếu tố như căn duyên của thanh đồng với nhà Thánh, lòng mộ đạo của thanh đồng xuất tâm muốn thờ phụng cũng như điều kiện thờ phụng và hoàn cảnh của thanh đồng…

Khi muốn lập điện, các thanh đồng cần lưu ý một số điều cơ bản để việc thờ cúng được đầy đủ, chu toàn, không chỉ là nhất thời.

“Điện” là nơi dành cho vua chúa, thần, Phật ngự và là nơi thờ Thánh Mẫu, công đồng Tam Tứ phủ, Trần Triều và các vị nổi tiếng khác trong tín ngưỡng Tam – Tứ phủ. Điện thờ có quy mô lớn hơn miếu nhưng nhỏ hơn đền và phủ.

Có thể nói, việc lập điện tại gia chính là mời thần thánh đến nhà. Vì thế, trước khi lập điện bạn cần cân nhắc một số điều sau:

Lưu ý 1

Việc lập điện thờ thánh tại gia phải ứng người có căn số và phải thích hợp với việc nhà Thánh, không phải ai lập cũng được. Người lập điện ít nhất cũng đã trải qua nghi thức trình đồng mở phủ, đã là Thanh đồng.

Hãn hữu mới có trường hợp đồng nối tự lập điện theo chỉ dạy trực tiếp của mẹ cha. Người lập điện phải có thời gian gắn bó với tín ngưỡng thờ Tứ phủ và hiểu biết nhất định về nghi thức lễ nghĩa trong việc thờ Tứ phủ

Lưu ý 2

Khi có ý định lập điện, cần cân nhắc và suy nghĩ thấu đáo vì theo thì dễ nhưng giữ lễ thì khó. Sau khi lập điện phải giữ gìn phép tắc, lễ nghi lâu

Lưu ý 3

Đặc biệt cần cân nhắc cẩn thận về người kế tục khi về già. Vì không có người kế tục thì phải giải điện. Như đã nói ở trên, lập điện là mời thánh thần tới nha, giải điện giống như đuổi thần phật đi. Vì thế việc giải điện ít nhiều cũng sẽ ảnh hưởng không tốt cho gia chủ về sau này.

Tượng tam tòa thánh mẫu bằng đồng đỏ tại Lê Gia

Nếu đã cân nhắc, suy xét kỹ thì tiến hành lập điện. Thường bên trong điện thờ Tam Tứ phủ có 3 ban chính: Ở giữa là ban Tam Tứ phủ công đồng, bên phải của người làm lễ là ban Trần Triều, bên trái là ban Sơn Trang.

Lưu ý 1	Điện thờ tư gia không cần phải xa hoa, tráng lệ nhưng nhất thiết phải trang nghiêm, thoáng đãng, sạch sẽ và có không gian hợp lý.
Lưu ý 2	Việc thỉnh tượng thánh làm bàn thờ thêm trang trọng. Nếu không có điều kiện thì chỉ thỉnh tranh hoặc thờ lô nhang, long ngai, bài vị cũng là lịch sự, đàng hoàng.
Lưu ý 3	Không phải cứ rước đủ tam tòa thánh mẫu, ngũ vị tôn quan, ông hoàng, tiên cô, thánh cậu, quan hổ, quan xà mới là đầy đủ. Nếu thành tâm thì chỉ cần bố trí một pho tượng thánh Mẫu Liễu Hạnh cũng không sai. Thậm chí, bốc bát nhang chỉ cần thỉnh những vị đại diện là được
Lưu ý 4	Nếu làm lễ rước tượng từ đền nào đó về điện tại gia là tốt. Nếu không có điều kiện thì chỉ cần bốc bát nhang ghi rõ duệ hiệu các vị Thánh cũng không sao.
Lưu ý 5	Lập điện tại gia cũng cần quan tâm vị trí thờ tự, thờ riêng hay thờ chung với đất ở để từ đó bố trị được hợp lý.

6. Văn khấn Tam Tòa thánh mẫu:

Nam mô A Di Đà Phật!

Nam mô A Di Đà Phật! (3 lạy)

Con kính lạy Đức Hiệu Thiên chí tôn kim quyết Ngọc Hoàng Huyền cung cao Thượng đế.
Con kính lạy Hoàng Thiên Hậu Thổ chư vị Tôn thần.
Con xin kính Cửu trùng Thanh Vân lục cung công chúa.
Con kính lạy Đức thiên tiên Quỳnh Hoa Liễu Hạnh Mã Hoàng Công chúa, sắc phong Chế Thắng Hoà Diệu đại vương, gia phong Tiên Hương Thánh Mấu.
Con kính lạy Đức đệ nhị đỉnh thượng cao sơn triều mường Sơn tinh công chúa Lê Mại Đại Vương.
Con kính lạy Đức đệ tứ khâm sai Thánh Mẫu, tứ vi chầu bà, năm tòa quan lớn, mười dinh các quan, mười hai Tiên cô, mười hai Thánh cậu, ngũ hổ Đại tướng, Thanh Hoàng Bạch xà đại tướng.
Hưởng tử (chúng) con là: ...............
Ngụ tại: ................
Hôm nay là ngày ....... tháng ...... năm ......
Hương tử con đến nơi Điện (Phủ, Đền) ......... chắp tay kính lễ khấu đầu vọng bái, lòng con thành khẩn, dạ con thiết tha, kính dâng lễ vật, cúi xin các Ngài xót thương phù hộ độ trì cho gia chung chúng con sức khỏe dồi dào, phúc thọ khang ninh, cầu tài đắc tài, cầu lộc đắc lộc, cầu bình an đắc bình an, vạn sự hanh thông, gặp nhiều may mắn.
Hương tử con lễ bạc tâm thành, trước án kính lễ, cúi xin được phù hộ độ trì.

Trên đây là những chia sẻ của chúng tôi về thờ Tam, Tứ Phủ trong tín ngưỡng thờ Mẫu. Nếu quý vị có bất cứ nhu cầu nào về tượng đồng Tam, Tứ Phủ vui lòng liên hệ với Lê Gia qua hotline: 0984.030.989 - 0984.097.970 Chúng tôi sẽ hỗ trợ quý vị để thờ Tam, Tứ Phủ đúng cách.

Tags: tam thánh mẫu Thờ Tam- Tứ Phủ tứ phủ