Tín ngưỡng thờ Mẫu thuộc tín ngưỡng bản địa nhưng có ảnh hưởng ngoại lai. Tín ngưỡng thờ mẹ - các Nữ thần quyền năng bảo trữ, sinh sôi và che chở cho con người. Tín ngưỡng còn mang ý nghĩa gửi gắm những ước vọng giải thoát khỏi những định kiến của Nho giáo. Trong tín ngưỡng thờ Mẫu, quý vị thường nghe thờ Tam phủ - Tứ phủ. Bài viết hôm nay, đồ đồng Lê Gia mời các bạn cùng tìm hiểu về nghi lễ thờ tứ vị Thánh Mẫu trong Tứ phủ.

1. Đôi nét về Tam tòa - Tứ tòa Thánh Mẫu

Tứ vị Thánh Mẫu trong Tứ Phủ được gộp thành Tam Tòa Thánh Mẫu. Cụ thể là:

• Thiên - Địa đồng quy là mẫu Tiên đại diện trên nhân thế cho Mẫu Liễu Hạnh, là Thánh Mẫu Thần Chủ
• Nhạc Phủ và Địa Phủ gộp chung là miền Trung Nguyên nơi con người sống. Thoải Phủ là Hạ Nguyên còn Thiên Phủ là Thượng Nguyên.
• Mẫu Thượng Ngàn được thờ tại Cung Sơn Trang.

Điện thờ Mẫu sẽ có ba pho tượng nữ thần đặt song hành, trong đó Mẫu Thượng Ngàn mặc áo xanh tượng trưng cho rừng. Mẫu Thoải mặc áo trắng, tượng trưng cho nước, mẫu Địa mặc áo vàng, tượng trưng cho đất. Ba vị hợp thành Tam phủ, tượng trưng cho quá trình tiến hóa của người Việt, từ rừng núi, sông suối về đồng bằng trồng lúa nước. Thiên phủ ban phúc lộc, Địa phủ xoá bỏ tội lỗi, Thủy phủ giúp cởi bỏ mọi chướng ngại cho con người.

2. Về mẫu Đệ Nhất Thiên Tiên

Mẫu còn có các danh hiệu như Thiên Thanh công chúa, Mẫu thượng thiên, Thanh Vân công chúa, Cửu trùng thánh …. Mẫu mặc áo đỏ, ngồi giữa.

Trong tâm linh người Việt, Mẫu Cửu trùng thanh vân ngự nơi 9 tầng mây, vị nữ thần cai quản thiên cung, Lục cung sáu viện. Ngài còn có danh hiệu khác là Mẫu Bán Thiên (Bán Thiên Công Chúa). Các Đền, Phủ hay Điện thờ tại gia đều thờ Mẫu bán thiên ngoài trời.

3. Về mẫu Địa Nhị Tiên

Mẫu Liễu Hạnh là Mẫu Đệ Nhất Thiên Tiên Thánh Mẫu. Bà vốn là Đệ Nhị Quỳnh Hoa công chúa, con vua Ngọc Hoàng, giáng sinh phàm trần ba lần. Lần đầu là giáng vào Quảng Nạp, Vi Nhuế, Ý Yên Nam Định nhà họ Phạm, tên là Phạm Thị Tiên Nga. Lần hai giáng vào An Thái, Vụ Bản, Nam Định nhà họ Lê, tên là Lê Thị Thắng. Bà kết duyên với Trần Đào Lang, 21 tuổi bà đã về trời. Lần thứ ba giáng tại Nga Sơn, Thanh Hóa được hơn một năm thì hồi tiên.

Bà hiển linh giúp dân giúp nước nên nhận nhiều sắc phong của các triều đại. Đền thờ Mẫu có ở khắp nơi nhưng chính nhất là nơi Mẫu giáng hoặc hiển linh. Quần thể Phủ Dày là nguy nga nhất. Đền Đồi Ngang - Phố Cát, Đền Sòng ở Thanh Hóa. Phủ Tây Hồ, Đền Dâu,.. Mẫu đều để lại thánh tích.

4. Về mẫu Đệ Tam Thoải Cung

Các danh hiệu khác của Mẫu là: Động Đình Công Chúa Ngọc Hồ Thần Nữ, Mẫu Đệ Tam Thủy Cung, Xích Lân Công Chúa, Thủy Tiên Công Chúa, Thủy Cung Thánh Mẫu. Mẫu quản lý miền Sông nước được nhân dân thờ từ lâu đời. Mẫu Thoải Phủ vốn là con Vua Bát Hải Thủy Quốc Động Đình và nên duyên cùng Kính Xuyên. Kính Xuyên nghe lời tiểu thiếp Thảo Mai, vu cho bà thất tiết, đóng cũi, đem bỏ lên rừng. Tại rừng sâu bà được thú rừng mang vật quả đến dâng và gặp nho sĩ Liễu Nghị. Bà nhờ Liễu Nghị kể hết sự tình cho vua qua thư. Bà được minh oan, kết duyên cùng Liễu Nghị.

Chốn Động Đình bà là con vua Bát Hải nên được gọi là: “Động Đình Công Chúa Ngọc Hồ Thần Nữ".

Mẫu Thoải thờ ở nhiều nơi, như Đền Mẫu Thác Hàn Sơn ở Hà Trung, Thanh Hóa, Đền Mẫu Thoải ở thị xã Lạng Sơn, đền Đền Cửa Sông ở bến sông Hồng, gần cầu Chương Dương.

5. Về mẫu đệ Tứ Nhạc Tiên

Mẫu Đệ Tứ có các danh hiệu như Bạch Anh Công Chúa Quản Chưởng Sơn Trang triều Mường, Diệu Tín, Diệu Nghĩa Thiền Sư. Bà Chúa Thượng Ngàn, Mẫu Thượng Ngàn. Mẫu Đệ Nhị Thượng Ngàn đứng sau Mẫu Liễu Hạnh, thường mặc áo xanh.

Mẫu là con Vua Đế Thích, hạ phàm lần đầu bà là Quế Hoa Mị Nương công chúa, con gái Vua Hùng Vương. Khi Hoàng Hậu sinh bà, đau quá phải vịn vào cành quế nên Vua đặt tên bà là Quế Hoa công chúa. Sinh được bà, Hoàng Hậu qua đời, bà quyết chí tu hành, không kết duyên, cùng 12 thị nữ vào rừng, được lão tổ truyền đạo. Lần thứ hai giáng sinh vào nhà họ Cao, một tù trưởng ở Yên Bái.

Sau bà hiển linh nhiều lần, dạy dân trồng trọt, làm ăn, làm ruộng bậc thang. Nhân dân suy tôn bà là: "Bạch Anh Trưởng Quản Đỉnh Thượng Cao Sơn Thần Nữ Cao Mường Sơn Triều.

Mẫu Thượng Ngàn đền thờ ở mọi vùng, nơi có rừng núi, nổi tiếng bậc nhất là Đền Đông Cuông, Đền Tuần Quán tại Yên Bái. Đền Công Đồng Bắc Lệ tại Lạng Sơn. Đền Suối Mỡ tại Bắc Giang, Đền Tam Cờ tại Tuyên Quang, đền Mẫu Thượng tại Lào Cai.

Trên đây, là những thông tin về Tứ vị Thánh Mẫu, nếu quý vị đang muốn thỉnh mẫu Tượng Phật, Thần linh, Đồ thờ cúng bằng đồng. Hãy đến với đồ đồng Lê Gia, chúng tôi chuyên cung cấp các sản phẩm đồ đồng cao cấp, chất lượng tinh xảo, giá tại xưởng.

>> Tham khảo Các mẫu tượng Phật - Thần Linh bằng đồng

>> Tham khảo bài viết: Chế tác Tượng đồng theo yêu cầu và những điều nên biết